Maarten van de Pas, ASN Impact Investors

‘Het enige businessplan voor Europa is versneld investeren in energie. En daarbij zijn naast overheden en pensioenfondsen ook particuliere investeerders nodig.’ Dat was de urgente boodschap van Diederik Samsom, een van de sprekers op het symposium Kansen voor energie-onafhankelijkheid op 16 juni in Amsterdam.

Voor de Europese energietransitie is 800 miljard euro per jaar nodig, waarvan 40 tot 50 miljard euro van private investeerders moet komen, aldus Samsom. ‘Private investeerders moeten het stokje overnemen van de overheid.’

Samsom sprak tijdens Kansen voor energie-onafhankelijkheid, een symposium van PYM, ASN Impact Investors, StartGreen Capital, BigCircle Ventures en Frontier Energy over een robuust energiesysteem voor de toekomst en de investeringskansen die dat biedt voor fondsen en particuliere investeerders.

Samsom was eerder campagneleider bij Greenpeace, Tweede Kamerlid en fractievoorzitter van de PvdA en werkte als kabinetschef van de Eurocommissaris voor Klimaat mee aan de Europese Green Deal. Tegenwoordig is hij adviseur en onder meer commissaris bij GasUnie. ‘De race tussen klimaatverandering en de inspanningen van de mens om dat tegen te gaan wordt spannend, maar we maken nog een kans. Met hulp van innovatie en AI.’

Klimaat slaat ons in het gezicht

Er zijn drie ontwikkelingen om in de gaten te houden, aldus Samsom. ‘We leven in een op hol geslagen klimaat. Zie het extreme noodweer en overstromingen in Valencia eerder dit jaar. Of neem Derna in Libië, waar twee jaar geleden stortregens en modderstromen een groot deel van de stad wegvaagden.’ Waren het eerst Al Gore met zijn film An Inconvenient Truth en de jonge scholier Greta Thunberg die ons op de urgentie van klimaatverandering wezen, nu doet het klimaat dat zelf, stelt Samsom vast. ‘Klimaatverandering slaat ons in het gezicht.’ 

Steile innovatiecurve

De ‘adembenemend steile klim van de innovatiecurve’ is een andere belangrijke ontwikkeling. Het gaat nu ontzettend hard met de ontwikkeling van technologie, groene technologie in het bijzonder: wind- en zonne-energie, batterijen, elektrolysers voor de productie van waterstof... ‘De factor zonne-energie is honderd keer sneller gegroeid dan voorspeld.’

Samsom gelooft als natuurkundige in techniek als oplossing, dat geeft hij toe. ‘AI ofwel kunstmatige intelligentie zorgt ervoor dat we nieuwe materialen en technologische toepassingen met de computer bedenken, en niet langer in een laboratorium. Hierdoor stijgt de innovatiecurve nog sneller.’ Toegegeven: AI kost enorm veel energie, maar het levert ook veel op. Per saldo zal de wijzer positief uitslaan.'

Europa in een nieuwe wereld

De derde belangrijke ontwikkeling is volgens Samsom dat Europa niet langer naïef is. ‘Europa was voor zijn energiebehoefte volledig afhankelijk van Rusland. We waren gewaarschuwd dat het ooit fout zou gaan, maar dachten dat het met de expansieplannen van Poetin niet zo’n vaart zou lopen.’ 

Met de inval in Oekraïne werden we ruw wakker. ‘De tijd van goedkope fossiele energie komt niet meer terug en dus moet Europa versneld overstappen op schone energie en minder afhankelijk worden van fossiele energie. Het is geen nieuwe wereld waar we naartoe bewegen, we zitten er al ín.’

Green Deal

Wat de politiek betreft: krantenkoppen over de Europese Green Deal die is uitgesteld of verwaterd en over de Amerikaanse president Trump moeten we negeren volgens Samsom. ‘Dan zie je de grote beweging, de belangrijke ontwikkelingen die de komende 10 tot 15 jaar bepalen. We schreven de Green Deal in 2019 en sindsdien heeft het een pandemie en een oorlog overleefd. De urgentie komt en gaat, is nu weer even weggeëbd, maar verdwijnt niet. Vooruitgang volgt nooit een rechte lijn.’

Volgens Samsom is de effectiviteit van de initiatieven om Europa tegen 2050 klimaatneutraal te maken groot. ‘De CO2-uitstoot daalt zoals verwacht. Of we de finish halen, hangt af van de wil en capaciteit van de samenleving.’ Daarin spelen bedrijven ook een rol. Hebben die geen level playing field nodig als ze willen verduurzamen? Volgens Samsom wordt vooruitgang niet geboekt door bedrijven die een gelijk speelveld willen. ‘Er komt eerder minder dan meer level playing field, want dat hoort bij snelle veranderingen.’

Nederland en industriepolitiek

Intussen zou Nederland meer moeten investeren in innovatie om zijn concurrentiekracht te vergroten. Duitsland bijvoorbeeld besloot 1.000 miljard euro te investeren in innovatie en industrie. ‘Dat krijgt navolging in Frankrijk, Italië en Spanje. Wij hebben in Nederland een hekel aan industriepolitiek. Maar we kunnen ons niet ontkoppelen van Europa.’ 

Ook wil hij - met het oog op de aanstaande verkiezingen - nog wel kwijt dat Nederland een visie nodig heeft op de totale energie-infrastructuur met een plan om die realiseren. ‘Aan beide ontbreekt het nu.’

Lokale oplossingen voor de energietransitie

Na Samsoms oproep haakten Erhan Yildiz van Startgreen Capital en Nick Brugman van ASN Impact Investors in feite daarbij aan. Hun visie op de energie-infrastructuur: investeerders kunnen helpen de vastgelopen Nederlandse energietransitie vlot te trekken door gericht te investeren in lokale projecten. 

Nederland kampt met toenemende netcongestie en een groeiend aantal uren met negatieve stroomprijzen, wat wijst op een inefficiënt energiesysteem. De huidige grootschalige aanpak met wind op zee en grote zonneparken is onvoldoende om de energietransitie te voltooien. In plaats daarvan ontwikkelden Startgreen en ASN Impact Investors een gedecentraliseerde strategie die zich richt op direct beschikbare oplossingen op lokaal niveau. 

Bewezen technologie vandaag implementeren

De aanpak van hun strategie combineert vijf investeringsthema's: schone energieopwekking, schone industrie en circulaire productie, schone mobiliteit, gebouwde omgeving en schone gridtechnologie, waarbij de focus ligt op bewezen technologieën die vandaag al kunnen worden geïmplementeerd.

Dat levert lokale impact op, gecombineerd met aantrekkelijke rendementen voor investeerders uit de projecten, geholpen door de groeiende vraag naar lokale energieoplossingen en ondersteunende overheidssubsidies zoals SDE++.

Batterij-opslag voor netbalancering

Yildiz en Brugman illustreerden hun verhaal met drie praktische cases. Het eerste project combineert zonnedaken met batterijopslag en laadinfrastructuur, waarbij cashflows worden ondersteund door subsidies, energiehandel en laadopbrengsten. Het tweede project betreft een 6 MW batterijopslagsysteem naast een zonnepark voor netbalancering, wat zorgt voor stabielere inkomsten. Het derde project verzamelt restgas bij waterzuiveringsbedrijven en levert het als biogas aan onder meer bouwplaatsen, waar het schone elektriciteit opwekt. 

Door in te zetten op bewezen technologieën en lokale partnerships, kunnen vermogende particulieren en family offices een betekenisvolle bijdrage leveren aan de Nederlandse energieonafhankelijkheid terwijl zij profiteren van de structurele marktmogelijkheden die de energietransitie biedt.

Innovatie omzetten in marktoplossingen

Vrijwel aan de bron van de innovaties die bijdragen aan een grotere energieonafhankelijkheid en innovatiekracht van Europa staat BigCircle Ventures, de venture builder van Freerk Bisschop. Zijn missie is het om baanbrekende technologieën om te zetten in concrete marktoplossingen voor klimaat- en circulariteitsuitdagingen.

Die technologie ligt nu nog verborgen in de universiteiten en onderzoeksinstituten uit het netwerk van BigCircle Ventures. Bisschop is er eerder bij dan traditionele venture capitalinvesteerders doordat hij veelbelovende deep tech-innovaties identificeert aan de bron. 

Zodra ze zijn opgespoord worden ze grondig gevalideerd door sectorexperts voordat er een startup omheen wordt gebouwd met het juiste ondernemersteam. ‘Het gaat niet alleen om briljante technologie, maar ook om de juiste mensen die deze technologie kunnen omzetten in een succesvol bedrijf.’ 

BigCircle wil uitgroeien tot 's werelds grootste cleantech-venture builder, door de komende jaren tientallen nieuwe greentech-startups op te richten die impact hebben op het bereiken van de klimaatdoelen voor 2050. ‘Veel baanbrekende technologieën blijven onbenut liggen omdat er geen brug wordt geslagen tussen onderzoek en markt. Wij zijn die brug.’

Hernieuwbare energie voor Afrika

Dat ook buiten Europa kansen liggen voor investeringen in energieonafhankelijkheid bleek uit de presentatie van Anders Hauch, medeoprichter en Investment Director bij het Deense Frontier Energy. Zijn private equity-fonds geeft de energietransitie in Sub-Sahara Afrika vorm met gerichte investeringen in hernieuwbare energieprojecten rond zon, wind en waterkracht.

Afrika staat aan de vooravond van een energierevolutie, die Hauch wil helpen versnellen. Sinds de oprichting in 2011 heeft Frontier Energy zich ontwikkeld tot een van de toonaangevende investeerders in de Afrikaanse markt, die projecten ontwikkelt, financiert, bouwt én beheert. Die integrale aanpak onderscheidt Hauchs bedrijf van traditionele fondsen die zich vaak beperken tot financiering.

Naast de hoofdvestiging in Kopenhagen heeft Frontier inmiddels kantoren in Nairobi, Kampala, Kigali en Dar es Salaam, met een sterke lokale aanwezigheid in kernmarkten zoals Kenia, Oeganda, Tanzania en Rwanda. 

Je moet ter plaatse zijn, legde Hauch uit. Je kunt niet vanuit Europa succesvol zijn in de Afrikaanse energiemarkt zonder diepgaande kennis van lokale omstandigheden en sterke partnerships met lokale spelers. Met meer dan 1.100 MW aan hernieuwbare energie in verschillende stadia van ontwikkeling laat zijn fonds zien hoe je grootschalige impact knt maken. Elke megawatt dat Hauch toevoegt aan het Afrikaanse elektriciteitsnet, draagt bij aan economische groei en verbeterde levensomstandigheden. 

Uiteindelijk wil Frontier Energy bijdragen aan het creëren van een duurzame, zelfvoorzienende energiesector in Afrika die de basis legt voor langdurige economische ontwikkeling. 

Wil je verhalen als deze en meer nieuws over de impact-investeringsgemeenschap rechtstreeks in je inbox ontvangen?
Meld je dan hieronder aan voor onze tweemaandelijkse nieuwsbrief.